Als je bang bent kan je niet goed nee zeggen

Geplaatst door Mary op 6 juli 2015 | 3 reacties

Dag Kaspar, jij bent werkzaam als psychiater. Was dat een roeping?

Hallo Mary. Ik heb moeite met het begrip roeping. Ik ben geen heilige, ook geen halve. Op mijn veertiende hoorde ik kinderpsychiater (en psychoanalyticus en romanschrijver) Hans Keilson op de radio vertellen dat hij blij werd als kinderen, in de loop van een behandeling, gingen ‘liegen en gappen’. Ik was verbijsterd en begreep er niets van. Nu wel.

De jeugdige leugenaar weet dat hij/zij een ander iets op de mouw speldt. Dit impliceert het besef dat hij als zelfstandig individu kan bestaan, en die ander ook. Met andere woorden, liegen markeert een noodzakelijke ontwikkelingsfase in de richting van zelfstandigheid. Als het goed is gaat het vanzelf over. In een rechtsstaat tenminste. Keilson doorbrak een schijnbare vanzelfsprekendheid. Vanaf toen wilde ik zelf ook wel psychiater worden. Misschien toch een soort roeping?

Ik werk waar ik woon. Sinds tientallen jaren ontvang ik mensen om over hun moeilijkheden te praten. Ik vind dat meestal gezellig, doe het graag en het brengt bovendien brood op de plank. Vaak in aanwezigheid van een of meer katten die mijn beroepsgeheim delen. Belangrijk. Hoe kun je openhartig zijn als je niet weet dat wat je zegt binnenskamers blijft? Dit lijkt vanzelfsprekend maar is het niet. Sterker, het beroepsgeheim wordt in Nederland massaal doorbroken. Dit is een misstand.

Kan je iets vertellen over de hulpvraag van jouw cliënten?

Mijn opleider, professor Piet Kuiper, schreef een boek onder de titel De Mens en zijn Verhaal. Ik ben specialist in het luisteren naar verhalen. Die verhalen zijn enorm verschillend. Net zo als romans. Ze bevatten altijd elementen van grote, vaak levensverpestende, ongelukkigheid. Zo niet, dan komen de mensen niet. Waarom zouden ze ook, zonder hulpvraag. Ik heb een hekel aan nogal wat termen die in de GGZ vaak gebruikt worden, zoals: ‘hulpvraag’ of ‘behandelplan’, of ‘transparantie’ of ‘doelmatigheid’ of ‘richtlijn’ of ‘DBC’ (waar ik niet aan doe), of ‘ROM’ (waar ik ook niet aan doe). Als iemand daar zin in heeft kan hij die ongelukkigheid vertalen in symptomen, syndromen of zelfs DSM-classificaties. Ik doe dat niet.

Ik heb veel verhalen gehoord. In de loop van de tijd heb ik geleerd daar iets over te zeggen. Vaak komt dat neer op een versimpeling van die verhalen. Of op iets dat wordt weggelaten. Bijvoorbeeld schaamte. Het belang daarvan kan moeilijk worden overschat. Een intimiderend rotgevoel dat tot zwijgen brengt en de achtergrond daarvan dus onzichtbaar maakt. Of kwaadheid. Veel mensen hebben moeite met nee zeggen, grenzen stellen. Als je goed kijkt blijkt dat geen, of niet goed, woede kunnen voelen.

Ze zeggen en denken dat ze kwaad zijn, maar voelen eigenlijk spanning, angst en lichamelijke equivalenten daarvan. Ze zien angst voor kwaadheid aan. Als je bang bent kan je niet goed nee zeggen. Als je kwaad bent beter of wel. Ik ben ervan overtuigd dat geremde kwaadheidshuishouding in onze cultuur vrijwel universeel is. Vandaar dat mensen zoveel pikken. Als je het verschil tussen angst en agressie kunt uitleggen aan de hand van wat iemand zegt, dan kom je al een heel eind.

Ik geloof niet dat die verhalen in de afgelopen decennia wezenlijk veranderd zijn. De wereld is nogal veranderd. Mijn manier van luisteren ook. Je hoort wat je (her)kent. Ik heb het idee dat ik meer hoor dan vroeger. Mijn vriend en leermeester professor Dries van Dantzig zei dat hij na veertig jaar werken in de psychiatrie de zogenaamde ‘lichte problematiek’ nog nooit had gezien. Ik ben het helemaal met hem eens. Met andere woorden, lichte problematiek bestaat niet.

Jij noemt jezelf DeVrijePsych. Waarom?

DeVrijePsych is een geuzennaam, samengesteld uit de woorden vrij en psych. Vrij staat tegenover onvrij. De Nederlandse hybride van statelijke regelgeving en private financiering (verzekering) heeft tot een complexe woekering van inperking, dwang en registraties geleid. Onvrijheid van zorgprofessionals om, conform de Hippocratische belofte, naar beste weten en kunnen te (be)handelen en daar bovendien je bek over te houden is aan de orde van de dag.

Omdat beroepsverenigingen naar aloude poldergewoonte hun grenzen richting staat en verzekeraar onvoldoende hebben gesteld heeft een groep collega’s, onder wie ik zelf, tien jaar geleden een informeel discussienetwerk opgericht. Het kind moest een naam hebben, en dat werd dus DeVrijePsych. Psych staat voor psychiater of psychotherapeut.

Ik heb jou ‘ontmoet’ via Twitter. Vaak plaats jij kritische tweets over de zorgverzekeraars. Loop jij tegen de bureaucratie van deze machtige partijen aan?

De heersende politieke elite heeft aan zorgverzekeraars de regie over de zorg toegekend. In het kader hiervan heeft zij de Uitvoerende Macht (Nederlandse Zorgautoriteit, Zorginstituut Nederland) opgedragen verzekeraars door regelgeving te faciliteren. De belangen van zorgverzekeraars en zorgprofessionals botsen. Verzekeraars willen zorglastbeperking ter verhoging van hun bedrijfsresultaten (en winsten). Professionals willen zo goed mogelijk behandelen (en daarvoor betaald worden).

Zo goed mogelijk kost meer dan minimaal, of net goed genoeg. In het kader hiervan doen verzekeraars hun best om zorgprofessionals in hun macht te krijgen en te houden, en hun handelen op veelvormige wijze te sturen en te bepalen. IT en registraties bieden verzekeraars hiertoe de mogelijkheid. Vandaar ook dat verzekeraars graag contractrelaties met zorgprofessionals willen aangaan.

Eigenlijk is sprake van een conflictdriehoek, bestaande uit de staat, de verzekeraars en de zorgprofessionals, waarbij de eerste twee het goed met elkaar kunnen vinden. Ik ben ervan overtuigd dat deze constellatie slecht is voor de goede zorg, voor de burger en voor de zorgprofessional. Er zijn ruim voldoende specifieke aanleidingen om het beleid van de verzekeraars en de overheid te bekritiseren. En dat doe ik graag.

Het zal je misschien raar in de oren klinken maar persoonlijk heb ik weinig last van verzekeraars. Ik heb geen contract met hen omdat ik vind dat je niet twee heren kunt dienen. Ik werk voor mijn patiënten en die betalen mij ook.

Ik maak altijd gebruik van de privacy opt-out regeling waardoor geen diagnoses op de rekening hoeven (en ik mijn beroepsgeheim niet doorbreek). Deze regeling is na een rechterlijke uitspraak tot stand gekomen nadat onder meer wij langdurig tegen de Nederlandse Zorgautoriteit hebben geprocedeerd.

Verzekeraars zijn altijd fel gekant geweest tegen deze regeling. Mijn patiënten hebben wel last van hun verzekeraars omdat deze (behalve een, de ONVZ) systematisch weigeren rekeningbedragen aan hen te restitueren. In zoverre heb ik indirect dus ook last. In feite negeren verzekeraars regelgeving van de Nederlandse Zorgautoriteit, en een rechterlijke uitspraak. Dit is een misstand.

De macht van de verzekeraars, en de bevordering daarvan door de staat, moet omwille van goede en voor zorgprofessionals leefbare zorg, doorbroken worden. Velen zeggen en schrijven dit al vele jaren, maar er verandert tot nu toe niets wezenlijks. Dit komt door diep gewortelde belangen van verzekeraars en statelijke zorgbureaucraten. De geschiedenis leert dat geprivilegieerden hun posities alleen gedwongen opgeven.

Ik zie twee oplossingen, die beiden voor- en nadelen hebben.

Ten eerste afschaffing van private zorgverzekeraars en vervanging daarvan door verstatelijking van de financiering, zoals naar ik begreep Renske Leijten van de SP heeft voorgesteld. Hiertoe is een politieke beslissing nodig die fundamenteel breekt met het bestaande stelsel. Deze beslissing zie ik niet snel genomen worden. Bovendien dreigt in dat geval een hoge mate van statelijke bureaucratisering en daaruit voortvloeiende professionele onvrijheid.

Een tweede mogelijkheid is dat zorgprofessionals zich financieel onafhankelijk van verzekeraars maken door geen contracten meer met hen aan te gaan. En zich daardoor aan hun regie (of dictaat) onttrekken. Dit betekent dat de rekening in eerste instantie bij de patiënt moet worden neergelegd. Deze kan de kwitantie vervolgens ter restitutie aan zijn/haar verzekeraar voorleggen. Ook deze gang van zake heeft evidente nadelen. Het leven is niet gemakkelijk.

Dank @DevrijePsych. Meer lezen? Zijn blogs kan je hier en daar vinden.

Foto komt uit de collectie van André Brockbernd, @Dokandojo.

Deel dit…

Facebook

Twitter

email